Wielka koniunkcja planet. Co to za zjawisko i kiedy możemy je obserwować?

Nocne niebo zawsze fascynowało ludzkość i na przestrzeni wieków ludzie często spoglądali na gwiazdy, planety i inne ciała niebieskie. Jednym z najbardziej urzekających i rzadkich wydarzeń, jakie oferuje nam nocne niebo, jest Wielka Koniunkcja planet, która pobudzała już wyobraźnię starożytnych obserwatorów nieba. Jest to wydarzenie, którym mogą cieszyć się nie tylko profesjonalni badacze kosmosu, ale i prywatni miłośnicy astronomii. Niezależnie od tego, czy jesteś doświadczonym obserwatorem gwiazd, czy osobą stawiającą pierwsze kroki w eksploracji nocnego nieba, na pewno bardzo ciekawym zjawiskiem będzie dla Ciebie koniunkcja planet. Co to za wydarzenie, kiedy i jak często możemy je podziwiać? Zaraz to wszystko wyjaśnimy.

Na czym polega Wielka koniunkcja planet?

Wielka koniunkcja odnosi się do położenia najjaśniejszych planet w naszym Układzie Słonecznym, gdy pojawiają się one obok siebie na nocnym niebie. To kosmiczne zjawisko jest wynikiem względnego położenia tych planet na ich orbitach wokół Słońca, co daje złudzenie, że odległości między nimi nie są duże. W rzeczywistości nie jest to – oczywiście – prawda. Chociaż różne planety mogą ustawiać się w jednej linii, termin Wielka Koniunkcja jest najczęściej kojarzony z takim ustawieniem Jowisza i Saturna - dwóch największych i najbardziej rzucających się w oczy planet, które można obserwować gołym okiem.

Na przestrzeni dziejów, Wielka koniunkcja planet miała duże znaczenie kulturowe, a nawet religijne w różnych społeczeństwach. Te rzadkie zjawiska interpretowano np. jako oznaki nadchodzących wydarzeń i zmian. Uważa się np., że to właśnie Wielka Koniunkcja Jowisza i Saturna z 7 roku p.n.e. była wzięta za biblijną Gwiazdę Betlejemską. W innych kulturach, takich jak hinduizm lub w starożytnej astronomii babilońskiej, pozycje ciał niebieskich - w tym również koniunkcje, odgrywały kluczową rolę w ich kosmologii i kalendarzach.

Jak często możemy obserwować te dwie planety obok siebie?

Jowisz i Saturn, często określane jako „gazowe olbrzymy”, to najpotężniejsze planety naszego Układu Słonecznego. Ich kolosalne rozmiary i charakterystyczny wygląd sprawiają, że są łatwe do zidentyfikowania nawet przez przypadkowych obserwatorów gwiazd. Pomimo dzielących je różnic, planety te czasami podążają po swoich orbitach w sposób, który zbliża je do siebie, gdy patrzymy na nie z Ziemi. Klucz do zrozumienia Wielkiej koniunkcji leży w orbitach tych planet. Jowisz, będący dalej od Słońca niż Saturn, ma dłuższy okres obiegu. W rezultacie Jowisz okresowo dogania Saturna na swojej orbicie, co prowadzi do ich pozornej bliskości na naszym nocnym niebie.

Podczas gdy koniunkcje innych planet są stosunkowo częste, Wielka koniunkcja Jowisza i Saturna jest rzadsza i ma szczególne znaczenie dla astronomów i miłośników nieba. Powodem ich rzadkości jest precyzja ustawienia wymagana do tego, by można było uznać je za wyjątkowe.

Kiedy ostatni raz oglądaliśmy Jowisz i Saturn blisko siebie?

W grudniu 2020 roku mogliśmy być świadkami tego wyjątkowo rzadkiego wydarzenia, czyli Wielkiej Koniunkcji Jowisza i Saturna. Były one wtedy wyjątkowo blisko siebie – dzieliła ich odległość zaledwie 0,1 stopnia. Ostatni raz mogliśmy obserwować je w równie bliskim położeniu w XVII wieku. Ich następna koniunkcja jest przewidziana na rok 2040, ale będą one wtedy znajdować się o wiele dalej od siebie. Natomiast Wielka koniunkcja planet Jowisza i Saturna odbędzie się za jeszcze kolejne 40 lat – w roku 2080.

Wielka Koniunkcja planet a astronomiczne obserwacje

Piękno Wielkiej koniunkcji polega na tym, że zazwyczaj jest ona widoczna gołym okiem. Dzięki temu, ludzie w każdym wieku i na każdym poziomie wiedzy astronomicznej mogą być świadkami tego zjawiska. Aby zaobserwować Wielką koniunkcję, wystarczy czyste nocne niebo i wiedza, kiedy i gdzie patrzeć. Aby jednak zmaksymalizować wrażenia wizualne, wielu astronomów i obserwatorów nieba korzysta z narzędzi, takich jak teleskop lub lornetka. Umożliwiają one bliższe spojrzenie na Jowisza i Saturna, podczas których zobaczymy cechy ich atmosfery i charakterystyczne pasy. Co więcej, teleskopy pomogą też dostrzec księżyce tych planet, sprawiając, że nasze obserwacje staną się jeszcze bardziej fascynujące.

Koniunkcja planet 2023 – tegoroczne zjawiska, które warto obserwować

Choć Jowisz i Saturn tworzą najbardziej spektakularne Wielkie koniunkcje, nie są to jedyne planety, które mogą się ustawić w jednej linii. Koniunkcja Jowisza i Wenus, Marsa i Wenus lub Merkurego i Jowisza, bywa równie fascynująca. Bardzo często koniunkcje z planetami tworzy też Księżyc. Zjawiska te możemy oglądać na niebie każdego roku – również w roku 2023. Na początku marca można było obserwować koniunkcję Wenus i Jowisza, które znalazły się wyjątkowo blisko siebie. 17 czerwca miała miejsce koniunkcja 5 planet: Merkurego, Neptuna, Urana, Jowisza i Saturna. Z kolei pod koniec sierpnia na niebie ukazały się aż dwa niezwykłe zjawiska jednocześnie. Superksiężyc znalazł się w koniunkcji z Saturnem – w odległości kątowej 2,5 stopni.

Mianem Wielkiej koniunkcji można by na pewno nazwać również ułożenie w jednej linii wszystkich planet Układu Słonecznego, ale czy jest to w ogóle możliwe? Owszem, ale zdarza się to bardzo rzadko. Raz na kilkadziesiąt lub nawet więcej lat. Ogólnie jednak koniunkcje – w bardzo różnych układach, są dosyć częstym zjawiskiem astronomicznym i możemy wypatrywać ich na niebie nawet kilkanaście razy w roku.

Zobacz podobne wpisy:

• Teleskop do obserwacji planet - jaki wybrać?
• Jak wybrać lornetkę? Jaką kupić, aby tego nie żałować? Poradnik
• Kiedy Pluton przestał być planetą?