Obłoki srebrzyste - czym są i kiedy je obserwować?
Lato to czas ciekawych zjawisk atmosferycznych i kosmicznych. Głównie dlatego, że dopisuje wtedy ładna pogoda i częściej możemy cieszyć się bezchmurnym niebem. Nie zawsze jednak chmury są czymś złym w obserwacjach astronomicznych. One same w sobie również mogą być niezwykle interesujące i dostarczać nam wspaniałych widoków. Rozpoczyna się właśnie sezon na obłoki srebrzyste - jedne z najciekawszych chmur, jakie możemy z terenu naszego kraju podziwiać. Warto wypatrywać je na nocnym niebie, dlatego zaraz sprawdzimy co to za chmury, na jakiej wysokości występują i kiedy najlepiej je obserwować.
Obłoki srebrzyste - definicja. Co to za zjawisko?
Zacznijmy od wyjaśnienia tego, czym w ogóle są obłoki srebrzyste? To chmury mezosferyczne, które tworzą się bardzo wysoko w atmosferze - w obszarze zwanym mezosferą, która znajduje się praktycznie na granicy z kosmosem (stąd nazwa chmury mezosferyczne). Mezosfera znajduje się na wysokości 50-90 kilometrów - w zależności od pory roku, natomiast chmury mezosferyczne powstają na wysokości około 85-90 kilometrów. To sprawia, że obłoki srebrzyste (noctilucent clouds) to najwyższe chmury, jakie możemy oglądać z powierzchni Ziemi. Składają się one z mikroskopijnych kryształków lodu, a pierwszy raz zaobserwowane je w 1885 roku - po wybuchu wulkanu Krakatau.
Na początku uważano właśnie, że obłoki srebrzyste powstają w wyniku wybuchy wulkanów, ale ta teoria nie została potwierdzona. Do dzisiaj nie mamy 100% pewności, jaka jest geneza ich powstawania, ale za najbardziej wiarygodną przyjmuje się hipotezę, że przyczyniają się do tego np. przeloty meteorów albo nawet promów kosmicznych, w wyniku których oblodzeniu ulega pył kosmiczny.
Jak rozpoznać chmury srebrzyste?
Możemy bardzo łatwo rozpoznać obłoki srebrzyste na niebie i niepotrzebna jest do tego żadna zaawansowana astronomiczna wiedza. Układają się one na niebie w formę nieregularnych, rozświetlonych, srebrzysto-błękitnych smug - taki efekt jest możliwy dzięki temu, że obłoki srebrzyste są podświetlane przez promienie słoneczne. Obłoki srebrzyste mogą przypominać nam Cirrusy, a więc również chmury wysokie, które jednak znajdują się w o wiele niższych warstwach atmosfery - w górnej troposferze. W nocy są jednak czarne, a gdy zanieczyszczą je światła miejskie - ciemnopomarańczowe. Bardzo więc różnią się wyglądem od obłoków srebrzystych, które to też o wiele wolniej się poruszają. Obłoków srebrzystych nie należy też mylić z podświetlonymi na czerwono i różowo chmurami, podczas zachodu Słońca. To zupełnie inne, choć równie piękne zjawisko.
Dlaczego obłoki srebrzyste są takie wyjątkowe?
Obłoki srebrzyste cieszą się uznaniem obserwatorów, którzy z pasją podziwiają różne zjawiska astronomiczne lub atmosferyczne. Przede wszystkim, bardzo oryginalny jest ich wygląd, który zdecydowanie różni się od wyglądu innych chmur. Obłoki srebrzyste łatwo też się fotografuje, więc stanowią bardzo dobry wstęp do przygody z astronomią i astrofotografią. Nie zapominajmy też, że są to najwyższe chmury, jakie możemy na Ziemi obserwować - już sam ten fakt robi ogromne wrażenie. Oczywiście, by była możliwa ich obserwacja, muszą zostać spełnione określone warunki. Bardzo ważne jest położenie Słońca, dlatego obłoki srebrzyste możemy oglądać jedynie o określonej porze nocy i w konkretnym okresie roku.
Obłoki srebrzyste w Polsce - gdzie i kiedy możemy je obserwować?
Sezon na obłoki srebrzyste zaczyna się na półkuli północnej wiosną i trwa przez całe lato. Chmury w Polsce są jednak najlepiej widoczne i również najczęściej występują - w czerwcu i w lipcu. Pojawiają się na niebie dość długo po zachodzie Słońca - między 23 a 1/2 nad ranem, albo tuż przed jego wschodem. Słońce musi znajdować się kilka lub kilkanaście stopni poniżej horyzontu, by jego promienie mogły podświetlić obłoki srebrzyste - tylko wtedy mogą na niebie połyskiwać - pomimo środka nocy. Zdarzały się również takie wyjątkowe noce, podczas których mogliśmy podziwiać obłoki srebrzyste na nieboskłonie przez praktycznie całą noc.
Nie jesteśmy więc w stanie do końca przewidzieć, kiedy obłoki srebrzyste się pojawią i jak długo będzie można je oglądać. Nie poprzedzają ich żadne zjawiska atmosferyczne, ale mogą je wykryć profesjonalne radary, jak ten znajdujący się w Instytucie Badawczym w Kühlungsborn. Na bieżąco skanuje on mezosferę i można na tej podstawie ocenić szanse na to, czy danej nocy obłoki srebrzyste się na niebie pojawiają. Wykresy są udostępnione na stronie internetowej instytutu, więc możemy w dowolnym momencie do nich zajrzeć.
Najlepsze sposoby na to, by obserwować obłoki srebrzyste
Jak przy każdych obserwacjach nocnego nieba, musi zostać spełniony szereg warunków, by obłoki srebrzyste były dla nas widoczne. Przede wszystkim niebo musi być bezchmurne. Może to być dla nas mylące, bo przecież obłoki srebrzyste to też chmury. Co to więc w tym przypadku oznacza? Na niebie nie mogą występować chmury powstające w niższych warstwach atmosfery ziemskiej. Przysłonią nam one obłoki srebrzyste i widoki na pewno nie będą tak spektakularne, jak mogłyby być przy przejrzystym niebie.
Kolejną ważną kwestią jest lokalizacja miejsca obserwacji. Najlepiej, jeśli znajduje się ono na uboczu miasta, gdzie nieba nie przysłaniają nam budynki lub wysokie drzewa. Świetliste obłoki srebrzyste będą też na pewno lepiej widoczne w okolicy, która nie jest zanieczyszczona sztucznym światłem. Gdy już znajdziemy takie miejsce, to do podziwiania chmur wystarczą nam nasze własne oczy lub niewielki teleskop, który pozwoli się im lepiej przyjrzeć.
Zobacz podobne wpisy:
