Meteor a meteoryt - na czym polega różnica?
Spadające gwiazdy to jedno z najciekawszych zjawisk astronomicznych i jeśli szukaliście na jego temat informacji, to na pewno spotkaliście się z takimi określeniami jak meteor czy meteoryt. Są one bardzo podobne, czasami stosuje się je zamiennie i jest to błąd, ponieważ dotyczą one dwóch różnych obiektów. Odpowiemy więc dzisiaj na pytania: co to meteor i czym jest meteoryt?
Czym jest meteoroid?
Zanim przejdziemy do różnic między meteorem a meteorytem, musimy najpierw wyjaśnić czym jest meteoroid, ponieważ jest to źródło omawianych przez nas dzisiaj obiektów kosmicznych. Meteoroid to każde drobne ciało, np. kamień lub drobinka skalna tworząca pył kosmiczny, która krąży po orbicie wokół Słońca. Jego rozmiar może wynosić od 0,01 milimetra do 10 metrów. Jeśli dane ciało jest większe niż 10 metrów, to jest to już wtedy planetoida lub asteroida. Obiekty te są pozostałościami po czasach kształtowania się Układu Słonecznego, a najwięcej meteoroidów krąży między Marsem i Jowiszem. Stąd też biorą się meteoryty i meteory, choć czasem ich źródłem są również przelatujące w pobliżu Ziemi komety.
Co to jest meteoryt, a czym jest meteor?
Czasami meteoroid wypada ze swojej orbity, np. po zderzeniu z innym meteoroidem, a następnie wpada w atmosferę ziemską - z prędkością wynoszącą nawet 20 km/s. Opór powietrza go wyhamowuje, ale i tak zaczyna się spalać - powodując zjawisko świetlne zwane meteorem. Meteor jest więc śladem świetlnym, pozostawionym przez spalające się w ziemskiej atmosferze ciało. Meteory mogą świecić z bardzo różnym natężeniem. Niektóre są ledwie widoczne gołym okiem, inne mogą być jaśniejsze niż Księżyc w pełni. Jeśli meteor jest jaśniejszy niż -4m, to określamy go wtedy pojęciem bolid. Spadający meteoryt może być następstwem tego zjawiska, ale nie musi.
Meteor
Większość takich obiektów ulega całkowitemu spaleniu, ale nie wszystkie. Duże fragmenty skalne mogą w jakiejś części przetrwać podróż przez atmosferę ziemską i wtedy meteoryt uderza w Ziemię. Meteoryt jest więc obiektem, którego pozostałości można odnaleźć w miejscu, gdzie nastąpiło uderzenie.
Jak rozpoznać meteoryt i gdzie go szukać?
Odnalezienie pochodzącego z przestrzeni kosmicznej ciała to na pewno nie lada przeżycie i jednocześnie bardzo trudne zadanie. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, jak wygląda meteoryt, a często wyglądają one jak ziemskie skały czy kamienie. Można jednak też znaleźć meteoryty o znakach szczególnych dla tego typu obiektów. Jest nim na pewno cienka i ciemna skorupa obtopieniowa - matowa lub błyszcząca, a także płytkie wgłębienia na powierzchni meteorytu. Meteoryt jest też zazwyczaj dużo cięższy niż ziemskie twory skalne, a także przyciąga magnes. Największy problem jest z rozpoznaniem meteorytów, które spadły na Ziemię bardzo dawno temu, ponieważ ich powierzchnia przybiera wtedy rdzawy kolor i trzeba dokonać bardziej szczegółowej analizy - wykorzystuje się do tego również mikroskop.
Meteoryt przed uderzeniem w Ziemię
Niełatwo jest też odnaleźć miejsce, w którym meteoryt spadł na Ziemię. Nawet jeśli jesteśmy świadkami tego wydarzenia, to i tak miejsce zderzenia z Ziemią może być oddalone od nas o kilkadziesiąt lub nawet kilkaset kilometrów. Potrzeba więc do tego dwóch obserwatorów, którzy będą znajdować się w równie dalekiej odległości od siebie, by możliwe było obliczenie dokładnego miejsca upadku meteorytu.
Krater po uderzeniu w Ziemię meteorytu, Arizona
Jakie wyróżniamy rodzaje meteorytów?
Podziału meteorytów dokonuje się według ich składu, ponieważ mają one różną zawartość metali. Wyróżniamy więc meteoryty żelazne, które są prawie w całości zbudowane z metalu i powstały prawdopodobnie w wyniku stopienia się jąder asteroid. Meteoryty kamienne zawierają głównie minerały krzemianowe i dzielą się na dwa główne rodzaje: chondryty i achondryty. Chondryt to meteoryt kamienny, który jest jednocześnie jednym z najstarszych materiałów w Układzie Słonecznym. Meteoryty kamienno-żelazne składają się natomiast w równym stopniu z metali i krzemianów, a dzielimy je jeszcze dodatkowo na pallazyty i mezosyderyty.
Najciekawsze meteoryty w historii Ziemi
Omówmy teraz kilka najciekawszych meteorytów, których gabaryty sprawiły, że stanowią one atrakcję turystyczną lub nawet zmieniły historię naszej planety. Meteoryt Hoba to największy meteoryt na świecie, który został przez człowieka odnaleziony - w Namibii w 1920 roku. Waży około 60 ton i wyróżnia go nie tylko rozmiar, ale i płaski kształt. Meteoryt Ahnighito waży wprawdzie o połowę mniej, bo jedyne 34 tony, ale liczy sobie aż 4,5 miliarda lat, czyli tyle co nasze Słońce.
Meteoryt Hoba w Namibii
Natomiast największy meteoryt, który uderzył w Ziemię to jednocześnie meteoryt, który zabił dinozaury. Szacuje się, że była to mająca 10 kilometrów planetoida, a więc ogromny obiekt. Ostatnie badania pokazują jednak, że to nie gabaryty ani siła uderzenia przyczyniły się do wyginięcia dinozaurów, a także wielu innych gatunków zwierząt i roślin, a bardziej niefortunne miejsce, w którym meteoryt spadł. Na dnie Zatoki Meksykańskiej znajduje się szeroki na 150 kilometrów krater Chicxulub, który jest dowodem na to wydarzenie. Miliony lat temu było tam płytkie morze, na którego dnie znajdowały się ogromne ilości siarki. Uderzenie je uwolniło, a bogaty w siarkę pył utrzymywał się w atmosferze przez wiele lat - blokując światło słoneczne i powodując epokę lodowcową.
Spadający meteoryt w Polsce i innych rejonach świata
W Polsce również odnaleziono duży obiekt i jest nim meteoryt Morasko. Waży on 270 kilogramów, ale jest to jedynie jeden z tysiąca fragmentów, na które rozleciał się większy obiekt. Warto pamiętać, że meteory każdego dnia wpadają w atmosferę ziemską, ale tylko niektóre z nich powodują spektakularne wydarzenia, jak np. meteor nad Norwegią, który był tak jasny, że rozświetlił do tego stopnia niebo, że zrobiło się jasno jak za dnia. Niezłe zamieszanie spowodował też meteor Czelabińsk - superbolid jaśniejszy od Księżyca w pełni, który eksplodował, a powstała fala uderzeniowa zraniła wielu ludzi i zniszczyła ponad 7000 budynków. Spadający na Ziemię meteoryt może być więc niebezpiecznym zjawiskiem, dlatego lepiej jeśli ma to miejsce na odludnych terenach, a my możemy obserwować całe wydarzenie z bezpiecznej odległości.
Zobacz podobne wpisy:
