Kiedy widoczny jest Gwiazdozbiór Koziorożca?
Gwiazdozbiór Koziorożca to najmniejszy gwiazdozbiór, który tworzy konstelacje znaków zodiaku. Jest też jednocześnie jednym z najciemniejszych układów gwiazd, a mimo to zlokalizowano i opisano go już w starożytności. Dzisiaj mamy o wiele lepsze możliwości obserwacyjne, dlatego warto wypatrywać latem Koziorożca na niebie.
Mit dotyczący powstania Gwiazdozbioru Koziorożca
Wszystkie gwiazdozbiory zodiakalne wiążą się ze starożytnymi mitami i wierzeniami. Przedstawiają bogów, zwierzęta i inne mityczne postacie - różne starożytne ludy nadawały im często zbieżne, a niekiedy zupełnie inne nazwy. Nasza kultura opiera się w znacznym stopniu na cywilizacji greckiej i w tym przypadku, Koziorożec (Capricornus, Capricorn) to istota przedstawiająca w połowie kozła, a w połowie rybę. Taki wizerunek przybierał bożek Pan - syn nimfy Dryope i Hermesa, który urodził się z rogami i nogami kozła.
Pan pomagał bogom olimpijskim, gdy walczyli z nasłanymi przez Gaję Tytanami. Podczas jednego z ataków ostrzegł ich i wszyscy bogowie przyjęli inne postacie, by się ukryć. Pan próbował zamienić się w rybę, ale udało się to tylko w połowie, co stanowi wytłumaczenie dla jego wyglądu. Jeden z Tytanów zabił Zeusa, ale Bóg Hermes go ożywił, a pomógł mu w tym właśnie Pan. Dzięki temu, Zeus mógł pokonać Tytanów i w nagrodę umieścił Pana na nieboskłonie - pod postacią gwiazdozbioru.
Najważniejsze gwiazdy Koziorożca
Na Gwiazdozbiór Koziorożca składa się około 20 gwiazd, które można zobaczyć gołym okiem. Najjaśniejsze gwiazdy Koziorożca to natomiast Alfa Capricorni, Beta Capricorni i Delta Capricorni (Deneb Algedi). Alfa Capricorni jest układem wielogwiezdnym, Beta Capricorni (Dabih) to ogromna żółta gwiazda, a Deneb Algedi to układ gwiazd wielokrotnych. Najjaśniejszą gwiazdą w tym ostatnim układzie jest zaćmieniowa gwiazda podwójna, która charakteryzuje się dość nietypowym, dla tego rodzaju gwiazd, składem.
Większe gwiazdy konstelacji tworzą duży trójkąt, a jeśli chcemy zlokalizować Gwiazdozbiór Koziorożca, to powinniśmy poszukać na niebie "rogów kozła".
Gwiazdozbiór Koziorożca i inne ciekawe obiekty astronomiczne
Capricornus znajduje się stosunkowo blisko Drogi Mlecznej, ale w jego obrębie nie znajdziemy zbyt wiele ciekawych ciał niebieskich. Interesująca jest na pewno kulista gromada gwiazd M30, którą w 1764 roku odkrył i opisał Charles Messier. Ma ona 93 lata świetlne średnicy, a jej jądro posiada masę milion razy większą od Słońca. M30 jest oddalona od nas o około 26 tysięcy lat świetlnych i możemy dostrzec ją już za pomocą lornetki, ale to teleskop zapewni nam o wiele ciekawsze, bardziej szczegółowe widoki i pozwala lepiej przyjrzeć się czerwonym olbrzymom, a także gwiazdom zmiennym. Sposób, w jaki oddziałują na siebie gwiazdy gromady M30 nie jest do końca jasny i stanowi ciekawe zagadnienie, które wciąż starają się rozgryźć astronomowie.
Przez Gwiazdozbiór Koziorożca przechodzi rój meteorów zwany Kaprikornidami. Jest on aktywny od początku lipca do połowy sierpnia, a maksimum roju wypada na przełomie tych dwóch miesięcy. Charakteryzuje się on średnią aktywnością, która wynosi około 5-9 meteorów na godzinę.
Gwiazdozbiór Koziorożca a zwrotnik Koziorożca
Capricornus i przesilenie zimowe również są ze sobą powiązane, a konkretniej chodzi o położenie Słońca, w którym znajduje się ono w momencie przesilenia. Słońce w zenicie (zenit to czas, kiedy Słońce znajduje się najwyżej na niebie) jest wtedy zlokalizowane na Zwrotniku Koziorożca, który nazwali tak starożytni Grecy. Dwa tysiące lat temu Słońce podczas przesilenia znajdowało się właśnie w Gwiazdozbiorze Koziorożca. Obecnie, Słońce wędruje przez Capricornus między 19 stycznia a 16 lutego, natomiast podczas przesilenia zimowego znajduje się w Gwiazdozbiorze Strzelca. Zmiana ta wynika z faktu, że nasz Układ Słoneczny i obiekty w kosmosie mogą zmieniać swoje położenie względem własnej osi, a także względem innych obiektów - zjawisko to nazywa się precesją.
Koziorożec - znak zodiaku do obserwacji latem
Najlepszy momentem na obserwację Gwiazdozbioru Koziorożca jest lato i miesiąc wrzesień. Dla mieszkańców półkuli północnej jest on umiejscowiony na niebie południowym, a jeśli naszym miejscem zamieszkania jest półkula południowa, to należy szukać go na niebie północnym. Gwiazdozbiór Koziorożca nie jest prosty do odnalezienia i łatwiej jest wypatrzeć najpierw gwiazdozbiory Strzelca, Wodnika czy Orła, które znajdują się zaraz obok Koziorożca. Możemy też poszukać rogów Koziorożca, które wskazuje linia przecinająca gwiazdę Altair w Gwiazdozbiorze Orła oraz Wegę w Gwiazdozbiorze Lutni.
Jak najlepiej obserwować Capricornus?
Do obserwacji nocnego nieba trzeba się dobrze przygotować i nie inaczej jest też w przypadku Gwiazdozbioru Capricornus. Wprawdzie nieuzbrojone oko powinno nam wystarczyć, by zobaczyć najjaśniejsze gwiazdy konstelacji, ale jeśli zależy nam na bardziej szczegółowych widokach gwiazd podwójnych czy gromady M30, to nie obejdzie się bez teleskopu. Możemy też wspomóc się mapami nieba, np. w formie wygodnej aplikacji, która znacznie ułatwi nam odnalezienie samej konstelacji.
Capricornus jest najciemniejszym gwiazdozbiorem, więc tym bardziej liczą się w jego przypadku dobre warunki obserwacyjne. Ważne jest miejsce, z jakiego będziemy oglądać nocne niebo, a konkretnie to jak bardzo jest ono oświetlone. Jakiekolwiek obserwacje astronomiczne wymagają zazwyczaj ciemnego otoczenia, w którym lepiej widoczne jest światło emitowane lub odbite przez obiekty w kosmosie. Przeszkadza w nich zanieczyszczenie światłem sztucznym, które pochodzi z latarni, domów czy neonów. Lepiej więc udać się na tereny znajdujące się poza miastem.
Najlepsze regiony do prowadzenia tego typu obserwacji są zaznaczone na mapach ukazujących light pollution - pod takim pojęciem należy ich właśnie szukać. Na termin obserwacji warto też wybrać noc, kiedy Księżyc będzie w nowiu. Naturalne światło Księżyca w pełni również może popsuć nam widok na Gwiazdozbior Koziorożca.
