Gwiazdozbiór Panny - gdzie i kiedy go szukać?

2023-05-09

Gwiazdozbiór Panny zdobi wiosenne niebo i zajmuje dość znaczną część jego powierzchni. Jest znany już od starożytności - Grecy dokonali podziału nieba na gwiazdozbiory i wyszczególnili 12 najważniejszych konstelacji zodiakalnych, a wśród nich znajduje się też Panna. Gwiazdy tej konstelacji świecą jasno i wiele z nich zobaczymy nieuzbrojonym okiem, ale warto podczas obserwacji mieć też ze sobą teleskop - do oglądania innych ciekawych obiektów i zjawisk astronomicznych.

Co warto wiedzieć o konstelacji Panny?

Gwiazdozbiór Panny (łac. Virgo, znak zodiaku) jest drugą największą konstelacją - zajmuje aż 3,14 % nieba. Większa jest tylko Hydra, ale pośród gwiazdozbiorów zodiakalnych to Panna zajmuje pierwsze miejsce. Na obszarze nieba wyznaczonym przez gwiazdozbiór Panny znajduje się najwięcej galaktyk i aż 95 gwiazd, które można zobaczyć gołym okiem.

Na półkuli północnej jest widoczna wiosną, a maj to najlepszy miesiąc, by obserwować gwiazdozbiór Panny. Dość łatwo ją znaleźć - nawet wtedy, gdy jesteśmy początkującymi pasjonatami astronomii. Pomogą nam w tym sąsiadujące gwiazdozbiory oraz główne gwiazdy Panny, a zwłaszcza jej najjaśniejsza gwiazda - Spica. Nie jest nam potrzebny do tego teleskop, ale warto go przy sobie mieć, jeśli chcemy zobaczyć obiekty z tzw. głębokiego nieba, a więc galaktyki czy gwiazdy podwójne.

gwiazdozbiór panny na niebie

Gwiazdozbiór Panna - znak zodiaku i związane z nim mity

Virgo to łacińskie słowo oznaczające dziewicę i właśnie tak była przez różne starożytne ludy widziana Panna - jako piękna, młoda kobieta, o boskiej mocy, która trzyma w dłoni kłos pszenicy (najjaśniejsza gwiazda Panny - Spica - jest nazywana właśnie Kłosem). Dla starożytnych Rzymian była to Ceres - bogini żniw, od której zależała wegetacja roślin i urodzaj zbiorów. Starożytni Grecy nazywali ją natomiast bardzo różnymi imionami - w zależności od mitu.

W jednych podaniach była Astrają - boginią sprawiedliwości, która na znajdującej się obok wadze ważyła ludzkie uczynki. Przez jakiś czas z ludźmi nawet mieszkała, ale przerażona ich podłym zachowaniem, szybko powróciła do gwiazd, gdzie utworzyła gwiazdozbiór Panny. Utożsamiano ją również z inną boginią sprawiedliwości - Dike, która była córką Temidy i Zeusa, a także z Erigone - córką Ikariosa, która powiesiła się na wieść o jego zamordowaniu. Na niebie umieścił ją Dionizos. Starożytni Grecy także widzieli w Pannie boginie urodzaju, ale dla nich była to Demeter - córka Chronosa i Rei. Niektórzy nazywali ją Persefoną, porwaną przez Plutona boginią podziemi, a w średniowieczu Panna była nawet brana za Matkę Boską.

Gwiazdozbiór Panny - jak znaleźć na nocnym niebie?

Gwiazdy wyznaczające Gwiazdozbiór Panny leżą prostopadle do konstelacji. Dobrze widoczny centralny trapez tworzą gwiazdy, takie jak Alfa, Zeta, Delta i Gamma. Natomiast najjaśniejsza gwiazda Panny - Spica należy do asteryzmu Diament Panny, wraz z trzema gwiazdami z innych konstelacji. Są to Cor Caroli, Denebola i Arktur. Leżące obok Panny gwiazdozbiory również mogą pomóc w jej namierzeniu. Wystarczy, że odnajdziemy Lwa, Warkocz Bereniki (w całości leży on wewnątrz Diamentu Panny), Hydrę, Wagę lub Głowę Węża. Najjaśniejsza gwiazda jest wysunięta na południe gwiazdozbioru i wraz z gwiazdami Porrima, Vindemiatrix oraz Zavijava, tworzy kształt litery Y.

Konstelacja Panny i jej najważniejsze gwiazdy

Gwiazdozbiór Panny zawiera kilka ciekawych gwiazd, którym warto się bliżej przyjrzeć. Najważniejsza jest oczywiście najjaśniejsza gwiazda Panny Spica - 14. najjaśniejsza gwiazda na całym niebie. To gwiazda podwójna, składająca się z niebieskiego olbrzyma oraz karła. Jest ona 2100 razy jaśniejsza od Słońca i znajduje się stosunkowo blisko nas, więc możemy obserwować jej zaćmienie przez Księżyc lub planety należące do Układu Słonecznego. Kopernik mógł zaobserwować i potwierdzić jego heliocentryczną budowę właśnie dzięki gwieździe Spica.

Inna gwiazda podwójna to Porrima, która znajduje się w odległości zaledwie 39 lat świetlnych od Słońca. Vindemiatrix jest żółtym olbrzymem o masie 2,6 mas Słońca, a na jego przykładzie astronomowie badają widma gwiazd. Konstelacja Panny zawiera też kilka gwiazd zmiennych typu Mira Ceti - to pulsujące czerwone olbrzymy, znajdujące się w późnych stadiach ewolucji. Za pare milionów lat utworzą mgławicę planetarną, a same staną się białymi karłami.

gwiazdy w konstelacji panny

Jakie inne obiekty zawiera Konstelacja Panny?

Gwiazdozbiór Panny to obszar, na którym znajduje się również wiele innych interesujących obiektów astronomicznych. Są to głównie galaktyki należące do Supergromady Lokalnej - tworzą jej centrum, nazywane Gromadą w Pannie. Zawiera ona około 2000 galaktyk, a najjaśniejsze są wśród nich bardzo duże galaktyki eliptyczne, takie jak M87. To jedna z największych galaktyk we Wszechświecie, w której środku znajduje się supermasywna czarna dziura.

Galaktyka M86 pędzi w naszym kierunku z prędkością 419 km/s, co sprawia, że traci w trakcie przemieszczania się sporą cześć swojej materii. Z kolei najbardziej znaną galaktyką jest galaktyka Sombrero. To galaktyka spiralna, którą przecina wąski pas nieświecącej materii - stąd przypomina kapelusz sombrero. W jej środku również znajduje się olbrzymia czarna dziura, a do obserwacji tego obiektu, tak jak i pozostałych galaktyk, potrzebny jest nam teleskop. Konstelacja Panny zawiera również najjaśniejszy quasar 3c 273. Jest to jednocześnie najbliższy nam kwazar, który zapoczątkował istnienie całej klasy tego typu obiektów.

Jak widać na powyższych przykładach, gwiazdozbiór Panny to niezwykle ciekawy obszar nieba, którego obserwacja dostarcza wielu wrażeń zarówno amatorom, jak i zawodowym astronomom. Wymieniliśmy tylko niektóre ciekawe obiekty, a do odkrycia pozostało ich o wiele więcej.


Zobacz podobne wpisy:

Pokaż więcej wpisów z Maj 2023
pixel