Egzoplaneta - co to takiego?
Kosmos jest pełen ciekawych obiektów, spośród których egzoplanety wzbudzają często największe zainteresowanie. To na planetach może powstawać życie, dlatego każde nowe odkrycie egzoplanety daje nadzieję na to, że będzie ona podobna do Ziemi i będzie na niej istnieć jakaś forma życia. Obecnie wiemy o ponad 5300 egzoplanetach, wśród których znajdują się takie obiekty, jak planety skaliste i gazowe. Do obserwacji niektórych z nich wystarczy amatorski teleskop, a inne można było odkryć dopiero za pomocą zaawansowanego sprzętu, jak teleskop Keplera - tak daleko od nas się znajdują. Omówimy dzisiaj różne ezgoplanety - zarówno te bliskie, jak i bardziej oddalone. Zanim jednak do tego przejdziemy, musimy sprawdzić, czym w ogóle jest egzoplaneta i jakie są rodzaje tych ciał niebieskich.
Czym charakteryzuje się planeta pozasłoneczna?
Nazwa egzoplaneta jest przypisywana każdej planecie, która znajduje się poza naszym Układem Słonecznym. Należą one do innych układów planetarnych i krążą wokół innych gwiazd, które mogą znacznie różnić się od naszego Słońca. Istnienie takich obiektów podejrzewano już w XVI wieku, ale ostatecznie udowodniono to dopiero w 1992 roku. Polski radioastronom - Aleksander Wolszczan - zaobserwował we współpracy z Dale Frailem planety skaliste krążące wokół pulsara PSR B1257+12. Uznano to za jedno z najważniejszych odkryć w historii ludzkości. W kolejnych latach, następni badacze zaczęli odkrywać tysiące innych egzoplanet, dzięki czemu możliwe było wyszczególnienie ich głównych rodzajów. Dzisiaj wiemy, że daleko w przestrzeni kosmicznej znajdują się nie tylko planety skaliste, ale i gazowe olbrzymy, gorące neptuny, gorące jowisze, gazowe karły i planety swobodne.
Egzoplanety - lista najważniejszych obiektów
-
Planety skaliste stanowią około 35% wszystkich znanych nam egzoplanet. Ich budowa przypomina budowę 4 najbliższych Słońcu planet, czyli Merkurego, Wenus, Ziemi i Marsa. Egzoplaneta skalista ma małą masę, która nie pozwala utrzymać gęstej atmosfery - typowej dla gazowych olbrzymów. To tego typu obiektów zalicza się też superziemie, a więc planety skaliste o masie nawet 10 razy większej, niż masa Ziemi.
-
Gazowe olbrzymy są ogromne, ale mają stosunkowo niewielką gęstość. Mogą być kilkadziesiąt razy masywniejsze od Jowisza.
-
Gorące jowisze mają masę podobną do Jowisza i poruszają się po orbicie znajdującej się blisko gwiazdy. Taka egzoplaneta przypomina kometę z warkoczem - jej zewnętrzne warstwy atmosfery parują i są zdmuchiwane przez promieniowanie gwiazdy, co prowadzi do powstania charakterystycznego warkocza, a ostatecznie może całkowicie pozbawić planetę gazowej atmosfery. Pozostanie wtedy jedynie jądro planety, przypominające planety skaliste.
-
Gorące neptuny to niewielkie gazowe obiekty, które krążą blisko swoich gwiazd. Uważa się, że tego rodzaju egzoplaneta powstaje na skutek przemieszczania się planety w typie Neptuna (lodowy olbrzym_ w pobliże centrum danego układu. Panuje tam o wiele cieplejsza atmosfera, więc lód się topi, a woda paruje. Jeśli taki obiekt zakończy swoją wędrówkę wcześniej - w granicach ekosfery danej gwiazdy, to lód stopi się, ale woda pozostanie w stanie ciekłym.
-
Gazowe karły mają zazwyczaj skaliste jądro i gęstą atmosferę zbudowaną z gazów. Są większe niż planety skaliste, ale mniejsze niż egzoplaneta gazowa.
-
Planety swobodne nie krążą wokół żadnej gwiazdy. Mimo, że powstały najprawdopodobniej w układzie planetarnym, to zostały z niego wyrzucone, np. przez zderzenie z innym obiektem. Stosowane jest wobec nich takie nazewnictwo, jak egzoplaneta samotna lub egzoplaneta nieuczciwa.
Planety pozasłoneczne podobne do Ziemi
Pośród wielu różnych egzoplanet najbardziej interesują nas te, które są podobne do Ziemi. Z jednej strony może znajdować się na nich życie, a z drugiej strony - możliwa byłaby ich ewentualna kolonizacja przez człowieka. Uważa się, że planeta pozasłoneczna Kepler-442B jest jednym z najlepszych kandydatów do takiej kolonizacji. Ta superziemia krąży wokół gwiazdy Kepler-442, a jej masa jest 2,3 raza większa od Ziemi. Ciekłą wodę ma prawdopodobnie również egzoplaneta Kepler 186-f, orbitująca wokół czerwonego karła Kepler-186. To najdalej położona planeta tamtego układu planetarnego, która jednocześnie krąży bliżej swojej gwiazdy niż Merkury - gdyby porównać go z naszym Układem Słonecznym. Obie te planty zostały wykryte przez Kosmiczny Teleskop Keplera.
Natomiast Teleskop Trappist pozwolił nam zobaczyć czerwonego karła Trappist-1. Krąży wokół niego aż 7 planet skalistych, na których może znajdować się woda w stanie ciekłym. Spośród nich najbardziej podobna do Ziemi jest egzoplaneta Trappist-1 e, która charakteryzuje się podobną wielkością, gęstością, a także ilością docierającego do niej promieniowania.
Gdzie znajduje się najbliższa egzoplaneta?
Proxima Centauri b to egzoplaneta typu ziemskiego, która znajduje się najbliżej naszego Słońca. Jest oddalona od nas o niewiele ponad 4 lata świetlne i krąży wokół czerwonego karła Proxima Centauri - pełne okrążenie trwa zaledwie 11 dni. Jej masa jest równa 1,3 masy Ziemi i może znajdować się na niej woda.
Nowe planety pozasłoneczne - jakie są z nimi związane nadzieje?
Egzoplaneta TOI 700 d to jedno z najnowszych odkryć. Wypatrzyła ją sonda TESS, a dalsze obserwacje umożliwił Teleskop Spitzera. Egzoplaneta jest mniej więcej tej samej wielkości jak Ziemia i krąży w sferze życia - wokół gwiazdy TOI 700. Jest od niej na tyle oddalona, by mogła znajdować się na niej woda w stanie ciekłym i dociera na nią około 86% promieniowania - w porównaniu z Ziemią. Jej obrót jest jednak zsynchronizowany z gwiazdą, co oznacza, że jedna część planety jest cały czas oświetlona, a druga znajduje się ciągle w mroku.
Warto obserwować nowe odkrycia planet pozasłonecznych, bo cały czas dowiadujemy się o istnieniu kolejnych obiektów. Wprawdzie nie wystarczy do tego zwykła luneta, ale dzięki temu, że powstają coraz nowocześniejsze i większe teleskopy, możliwe jest dokonywanie przełomów w tej dziedzinie astronomii. Cel badań jest cały czas ten sam, a jest nim odnalezienie egzoplanety, na które znajduje się życie lub na której życie mogłoby się osiedlić.
Zobacz podobne wpisy:
