Samodzielna kolimacja lornetki - poradnik krok po kroku
Lornetka to takie narzędzie do obserwacji, które wymaga prawidłowych ustawień. Bez nich, obraz widziany za pomocą tego urządzenia będzie złej jakości - nieostry lub nawet podwójny. Przyczynia się do tego również zła kolimacja lornetki, której celem jest prawidłowe ułożenie osi optycznych. I choć tolerancja rozjazdu torów optycznych jest u człowieka dość duża, to każdy z nas ma swój graniczny punkt, powyżej którego zaczynamy mocno odczuwać brak kolimacji w lornetce. Nie tylko pod postacią podwójnego obrazu, ale objawem może być też ból głowy i oczu, a nawet zawroty. Jeśli chcecie ich uniknąć, to kolimacja jest podstawą. By ją wykonać, możecie udać się z lornetką do profesjonalnego serwisu, albo spróbować własnych sił w kolimacji.
Na czym polega kolimacja lornetki i dlaczego jest ważna?
Jak zapewne doskonale wiecie, lornetki to tak naprawdę dwie połączone ze sobą lunety. Każda z nich posiada swoją własną optykę, którą trzeba prawidłowo ustawić. Nie jest to łatwe zadanie, ponieważ ważne jest nie tylko prawidłowe działanie każdego obiektywu z osobna, ale też ich prawidłowe współdziałanie razem. Błędy w kolimacji lornetki skutkują podwójnym obrazem lub tzw. zezem po oddaleniu od oczu sprzętu. Narząd wzroku człowieka sam próbuje te błędy w obrazie skorygować - do określonej granicy, nakładając na siebie dwa obrazy widziane przez dwa obiektywy lornetki. By to zrobić, konieczne jest takie ułożenie oczu, które skutkuje zezem. Stąd biorą się na przykład zawroty głowy, a także ból głowy i oczu po odłożeniu lornetki, dlatego bardzo ważne jest prawidłowe położenie osi optycznej obu tubusów i właśnie w tym celu wykonuje się kolimację.
Zasady kolimacji lornetki
Aby lornetka była prawidłowo skolimowana, jej dwa tubusy muszą biec względem siebie równolegle, ale to nie wszystko. Nie może też występować obrócenie obrazu wokół osi optycznej, w porównaniu do drugiej osi optycznej. Takie odchylenie osi optycznej będzie skutkować podwójnym obrazem. Nasz mózg jest w stanie sobie poradzić z nieznacznym odchyleniem i większość z Was zapewne nawet go nie zauważy, ale już większe różnice wymuszają na nas konieczność ponownej kolimacji - jeśli chcemy prowadzić za pomocą lornetki komfortowe obserwacje. Rozkolimowanie lornetki może być spowodowane nawet przez jej uderzenie, a często następuje też podczas czyszczenia okularów - jeśli ją rozkręciliście, by dostać się do wnętrza.
Kolimacja lornetek - jak ją wykonać?
Zanim przejdziemy do metod na kolimację lornetki, warto poznać najpierw test na sprawdzenie, czy nasza lornetka jest rozkolimowana. Przy dużych odchyleniach jest to oczywiście od razu widoczne, bo obraz jest w lornetce podwójny, ale przy małych odchyleniach możecie się od razu nie zorientować. Nasz mózg jest w stanie je skorygować, więc nie są one aż tak widoczne. Możecie jednak zrobić prosty i krótki test.
Na początku musicie obrać jakiś odległy punkt, który będzie znajdował się w centralnym polu Waszego widzenia. Patrzycie na niego, a następnie odsuwacie powoli lornetkę od oczu - do około 20 centymetrów odległości. Jeśli obraz nie ulegnie rozdwojeniu, to znaczy, że lornetka jest prawidłowo skolimowana. Jeśli dzieje się inaczej, to należałoby ją wyregulować. Sposób w jaki to zrobicie zależy od budowy danego modelu, a także przyczyny rozkolimowania lornetki.
Regulacja lornetki na obiektywach
Kolimacja może odbyć się za pomocą mimośrodowych ringów, które znajdują się przy obiektywach. Jest to prostszy sposób, ale wciąż dość czasochłonny i wymagający. Najlepiej robić to w nocy, kiedy panuje dobra widoczność, a pomoże Wam w tym niezbyt jasna gwiazda.
1. Na początek zdejmuje się osłonę obiektywu, a potem odkręca blokadę obiektywu.
2. Ustawiasz lornetkę na gwiazdę i regulujesz ostrość na obu okularach. Możesz wtedy sprawdzić, czy obraz gwiazdy się rozjeżdża.
3. Jeśli tak, należy przeprowadzić kolimacje i w tym celu przekręcasz mimośrodowy ring obiektywu o około 20 stopni.
4. Sprawdzasz ponownie rozjazd obrazów gwiazdy.
5. Jeśli dalej występuje, musisz jeszcze bardziej przekręcić ring obiektywu i znowu sprawdzasz, czy doszło do zespolenia obrazu.
6. Jeśli tak, możesz skręcić dany obiektyw i zająć się regulacją na drugim obiektywie.
Wykonanie takiej amatorskiej kolimacji nie zawsze udaje się za pierwszym razem, więc zdarza się, że trzeba te poszczególne kroki powtarzać. W trakcie kolimacji należy też uważać, by nie pobrudzić obiektywów.
Kolimacja na pryzmatach
Czasami powyższa metoda nie wystarcza, by dokonać kolimacji lornetki i konieczna jest zmiana ustawień pryzmatów. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy lornetka nam upadnie i jeden z pryzmatów się przesunie. Należy wtedy odkręcić obiektywy i to sprawdzić. Każdy z pryzmatów jest osadzony w gnieździe i dociśnięty sprężyną. Jeśli zauważycie, że któryś z nich jest przekrzywiony lub nie przylega dobrze do płaszczyzny swojego gniazda, to należy go poprawić. Najpierw wysunąć sprężynę, umiejscowić prawidłowo pryzmat i ponownie przycisnąć go sprężyną.
Tanie lornetki bardzo często nie są też wyposażone w mimośrodowy ring, który umożliwia kolimację. Zamiast tego, w obudowie pryzmatów znajdują się śrubki, którymi można je pochylać i w ten sposób regulować ustawienia. Niektóre lornetki posiadają dwa pryzmaty na specjalnej płycie, na której są ze sobą na stałe zablokowane. Płyta jest przymocowana śrubami, za których pomocą można zmieniać jej położenie i w ten sposób regulować ustawienie pryzmatów. Kolimacja takiego modelu jest jeszcze bardziej czasochłonna, ponieważ aby sprawdzić poprawność kolimacji, należy skręcać lornetkę, a potem znowu ją rozkręcać, jeśli konieczna jest dalsza zmiana ustawień.
Regulacja części mechanicznych w lornetce
Zdarza się też, że przyczyną złej jakości obrazu w lornetce są błędy w ustawieniach jej mechaniki. Nie musimy wtedy zmieniać nic w układzie optycznym, a za to należałoby poprawić pracę okularów lub mostka. Jeśli nie możecie w płynny sposób wyregulować ostrości w okularach, to prawdopodobnie jedna ze śrub jest zbyt poluzowana. By to zmienić, należy przekręcać poszczególne śrubki regulacyjne okularu i często sprawdzać, czy dane ustawienie jest już prawidłowe. Najlepiej robić to delikatnie i stopniowo, nie powinno wtedy dość do rozkolimowania lornetki, ale niestety może się to zdarzyć. Powodem może być zmiana kąta osadzenia okularu. Prowadzi to do utraty kolimacji i trzeba zaczynać ją od początku.
Czasami problemem może być nieprawidłowo ustawiony mostek i niestety, większość ingerencji związanych z mostkiem wymaga późniejszej kolimacji lornetki. Najczęściej trzeba mocniej dokręcić centralną śrubę mostka, wymienić tuleję albo jedną z podkładek mostka. Ustalenie tego wymaga dokładniejszych oględzin.
Co zrobić, gdy kolimacja lornetki się nie udaje?
Bywa też tak, że kolimacja nie zawsze się udaje. Różne są modele lornetek - w jednych łatwiej jest przeprowadzić jakiekolwiek regulacje, a w innych trudniej, bo posiadają na przykład taką budowę, która utrudnia dostęp do poszczególnych części. Jeśli wymagana jest zmiana ustawień na pryzmatach, to taka ingerencja bywa też bardziej ryzykowna, ponieważ nie jest możliwy powrót do ustawień pierwotnych.
Ogólnie, kolimacja nie jest prostym zadaniem. Wymaga czasu i cierpliwości, dlatego nie zawsze warto podejmować się jej samodzielnie. Jeśli Wasza lornetka jest wciąż na gwarancji, to warto wysłać ją do serwisu, który ją dla Was wyreguluje, albo po prostu za to zapłacić. Nie jest to aż tak bardzo droga usługa, a oszczędzacie czas i swoje nerwy. To na pewno dobre rozwiązanie dla tych użytkowników lornetek, którzy nie znają się zbyt dobrze na ich budowie i ustawieniach.
Jak prawidłowo używać lornetki?
Jeśli źle obchodzimy się z naszą lornetką, to może one potem wymagać kolimacji, dlatego lepiej do tego w ogóle nie dopuścić. W tym celu, należy zadbać o prawidłowe korzystanie i czyszczenie lornetki, aby nie nastąpiła rozbieżność osi. Na pewno powinna być ona narażona na jak najmniej wstrząsów. Każde uderzenie lub zbyt mocne potrząsanie może oznaczać konieczność kolimacji. Dobrze jest więc przewozić lornetkę w dedykowanym pokrowcu i stosować zabezpieczenie w postaci np. paska, który zapobiegnie jej upadkowi. Również podczas czyszczenia lornetki może ulec zmianie prawidłowe położenie osi optycznej, gdy chcemy dotrzeć do wewnętrznej strony obiektywów.
Jak czyścić lornetkę?
Jeśli czyścicie tylko zewnętrzne powierzchnie optyczne, to nie ma większego ryzyka. Oczywiście wciąż trzeba przy tym uważać - stosować odpowiednie środki, które są przeznaczone do tak delikatnych powierzchni. Nie naciskać zbyt mocno i uważać na drobne elementy, które mogłyby porysować powierzchnię szkieł. Dzięki profesjonalnym narzędziom, będziecie mogli bezpiecznie usunąć wszelkie zanieczyszczenia - również takie, które przykleiły się do wilgotnych obiektywów lornetki w trakcie obserwacji.
Problem pojawia się natomiast przy czyszczeniu wewnętrznych stron okularów. Jeśli cokolwiek dostanie się do środka Waszej lornetki, to może pojawić się pomysł, by ją rozkręcić i wyczyścić też obiektywy z drugiej strony. Pamiętajcie jednak, że może się to wiązać z utratą kolimacji, jeśli nie złożycie potem lornetki identycznie ze stanem pierwotnym. By zwiększyć na to szanse, możecie pozaznaczać sobie ustawienia korpusu. Jeśli uda Wam się go potem tak samo dokręcić, to być może nie będzie trzeba ponownie ustawiać kolimacji. Pamiętajcie, aby wewnętrzne części lornetki czyścić bardzo delikatnie - najlepiej za pomocą pędzelka. Niektórych modeli lornetek lepiej też nie rozkręcać samemu, ponieważ mogą być wypełnione gazem albo utracicie ich wodoszczelność, a także gwarancję.
Czy warto samemu przeprowadzać kolimację i inne regulacje?
Na pewno jest to dużo łatwiejsze, gdy macie już pewne doświadczenia w samodzielnej konserwacji i ustawieniach lornetek. Dużo też zależy od modelu, który posiadacie. W niektórych tanich modelach lornetek nie jest często możliwe przeprowadzenie skutecznej kolimacji, za pomocą amatorskich metod. Z kolei obawy przed uszkodzeniem bardziej profesjonalnych, a co za tym idzie też droższych lornetek, mogą być dużo większe. Jeśli nie czujecie się na siłach, by samodzielnie rozkręcać poszczególne części lornetki, to lepiej powierzyć to profesjonalistom. Macie wtedy pewność, że dokonają oni skutecznej kolimacji i nic nie ulegnie w tym czasie uszkodzeniu.
