Co to jest adaptacja oka?
Narząd wzroku posiada wiele różnych funkcji, które sprawiają, że możemy wyraźnie widzieć w odmiennych warunkach otoczenia. Bez względu na to, ile światła się do oka dostaje i w jakiej odległości znajduje się obiekt na jaki patrzymy. Jest to możliwe dzięki procesowi adaptacji i akomodacji oka. Często nawet o tym nie wiemy, ale wykorzystujemy je cały czas w codziennym życiu i są szczególnie istotne, gdy chcemy prowadzić obserwacje, np. astronomiczne. Bywa, że nasze oczy potrzebują żeby im w tym pomóc - zwłaszcza w starszym wieku, kiedy to nasz wzrok jest zazwyczaj w gorszym stanie i traci swoje naturalne zdolności. Na całe szczęście możemy często usprawnić proces adaptacji i akomodacji oczu, co pozwoli Wam prowadzić bardziej satysfakcjonujące obserwacje.
Adaptacja oka a akomodacja oka
Pojęcia akomodacja oka i adaptacja są często stosowane zamiennie, ale to tak naprawdę dwa różne mechanizmy. Proces akomodacji (nastawność oka) polega na zmianie ustawienia oka w taki sposób, by mogło widzieć ostry obraz na różnych odległościach. Jeśli najpierw patrzymy na obiekt znajdujący się blisko, a następnie bardziej oddalony, to oko musi się dostosować, by zapewnić nam wyraźne widzenie - trwa to około 1 sekundy.
Z kolei adaptacja oka to zdolność widzenia przy różnych poziomach oświetlenia. Ludzkie oko jest w stanie widzieć zarówno wtedy, gdy światła jest mało, jak i gdy jest go dużo. Jednak nie jesteśmy przystosowani do patrzenia w całkowitej ciemności, choć jest o nią obecnie bardzo trudno. Adaptacja wzroku do ciemności trwa o wiele dłużej (nawet godzinę), niż jego przystosowanie się do większej ilości światła, które trwa około minuty.
Dlaczego adaptacja i akomodacja oka są ważne w obserwacji?
Obie zdolności naszych oczu są niezwykle ważne, gdy prowadzimy obserwacje - zarówno w nocy, jak i w dzień, i gdy korzystamy z narzędzi, które przybliżają nam obraz, jak lornetki lub teleskopy. Jeśli mieliście okazje z nich korzystać, to zapewne zauważyliście powyższe procesy, podczas których nasze oczy próbują wyostrzyć obraz i dostosować się do zmiany warunków. Zrozumienie tych procesów jest istotne, ponieważ z jednej strony ma wpływ na wybór parametrów wspomnianego już sprzętu do obserwacji, a z drugiej strony możemy też w pewny stopniu na te mechanizmy wpływać. Obie te kwestie mogą nam pomóc w naszych obserwacjach.
Mechanizm adaptacji oka do ciemności
Adaptacja oka polega na zmianie jego czułości na światło. Proces ten odbywa się na dwóch poziomach. Nasze źrenice posiadają zdolność zwężania się, gdy światła jest dużo i rozszerzania, gdy ilość światła się zmniejsza. Średnica źrenicy zmienia się w zakresie od 2 mm do 7 mm i jest to bardzo szybki proces - trwa ułamek sekundy. Więcej czasu wymagają zmiany fotochemiczne. Oko zawiera pręciki i czopki, które są z kolei zbudowane ze światłoczułych pigmentów. Ich skład chemiczny ulega zmianie, gdy światło dostaje się do oka. Pigmenty te są odnawianie w ciemności i dzięki temu ponownie mogą zacząć reagować na światło. Ich regeneracja zajmuje jednak trochę czasu - około kilkudziesięciu minut. Przy nagłych i dużych zmianach poziomu oświetlenia może być to nawet niebezpieczne. Lepiej więc stopniowo przyzwyczajać do nich nasz wzrok.
Trzeba też pamiętać, że zdolności adaptacyjne naszych oczu są osobnicze i u każdego z nas mogą przebiegać w różnym czasie. Zmniejszają się też z wiekiem. Im jesteśmy starsi, tym nasze źrenice nie rozszerzają się już tak bardzo jak w młodym wieku. Jest to powód, dla którego nie warto w pewnym wieku kupować lornetek ze źrenicą wyjściową większą niż 5 mm. Nasze oko i tak się do tej wartości nie powiększy.
Cechy akomodacji oczu
Definicja akomodacji jest bardzo prosta: jest do zdolność do patrzenia na różnych odległościach. Jednak już sam mechanizm nie jest taki łatwy. Nasze oko potrafi dostosować długość ogniskowej w taki sposób, by na siatkówce wyświetlił się ostry obraz. Są za to odpowiedzialne mięśnie znajdujące się w okół soczewki, które zmieniają jej krzywiznę. Gdy się kurczą, soczewka staje się wypukła- zarówno przednia jak i tylko powierzchnia soczewki i dzięki temu zmienia się jej ogniskowa. Soczewka opada w dół a naczyniówka przesuwa się do przodu. Zajmuje to około 1 sekundy.
Nasze oczy nie są oczywiście przystosowane do tego, by dobrze widzieć z każdej odległości. Nasz zakres akomodacji jest ograniczony. Nie jesteśmy w stanie widzieć bliżej, niż odległość około 10 cm, a najbardziej oddalony punkt, powyżej którego soczewka naszego oka nie potrafi wyostrzyć obrazu, to około 6 metrów.
Akomodacja oka, tak samo jak adaptacja, też może wyglądać u każdego człowieka inaczej. Dodatkowo, elastyczność soczewki zmniejsza się wraz z wiekiem - zazwyczaj po 40 roku życia. Oznacza to, że nie możemy w pełni wykorzystać możliwości narządu wzroku. Czytanie z bliska staje się utrudnione i potrzebne są okulary.
Jak przyzwyczaić oko do całkowitej ciemności?
Jeśli zajmujecie się obserwacjami astronomicznymi, to wiecie, ze im ciemniejsze otoczenie, tym więcej widać. No, ale jednocześnie pojawiają się kwestie związane z adaptacją oka do ciemności. Wprawdzie całkowite ciemności występują już prawdopodobnie tylko w Bieszczadach, jednak zazwyczaj poszukujemy jak najciemniejszych miejsc, w których trzeba poczekać na pełną adaptację wzroku. Istnieją sposoby, by ją przyśpieszyć. Najlepiej wszystko przygotować i uciąć sobie przed obserwacją drzemkę tak, by mieć całkowicie zamknięte oczy. W czasie snu najsprawniej przebiega adaptacja oka do ciemnego otoczenia. Możecie też założyć mocne okulary przeciwsłoneczne, a niektórzy zasłaniają tylko jedno oko, które służy do prowadzenia obserwacji, gazetą i taśmą.
Pamiętajcie też, żeby podczas adaptacji oka nie spoglądać na żadne, nawet najmniejsze źródła światła, jak np. ekrany urządzeń elektronicznych. Będziecie wtedy musieli zacząć cały proces od nowa.
Zobacz podobne wpisy:
